DivShare

18 Mayıs 2009 Pazartesi

ABD Kongresi'nin "Özgürlükleri Destekleme Yasası"nın 907. bölümü ve Azarbeycan



Ekim 1992 yılında ABD Kongresi eski sovyet cumhuriyetlerine devlet yardımını düzenleyen "Özgürlükleri Destekleme Yasası" isimli bir yasa kabul etmiştir. Bu yasanın 907.bölümüne yapılan değişiklik gereğince ABD hükümetinin Azerbaycan'ın resmi makamlarına yardım etmesi yasaklanmıştır. (http://www.wwws.princeton.edu/)

ABD'deki güçlü Ermeni toplumu Ermenistan'ın Azerbaycan'a yönelik saldırısını savunarak bu yasanın kabulü için büyük baskıda bulunmuştur. Ermeni toplumunun ve lobisinin tek yanlı bilgileri, propagandası sonucu kongre üyeleri Azerbaycan'ın ihtilaf içinde bulunduğu Ermenistan'ı güya abluka altında tutması, Dağlık Karabağ Ermenilerine karşı zor kullanması nedenlerine dayanarak 907. bölümle ilgili değişiklik önergesini onaylamışlar. Yasanın yürürlüğe girdiği Ocak 1993'e kadar ise Ermenistan silahlı kuvvetleri Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ'da kontrol ettiği son kenti Şuşa'yı, ilin sınırları dışında bulunan Laçın bölgesini işgal etmiştir, Hocalı kentini zapt ederek sivil kişilere yönelik kanlı katliamlar gerçekleştirmişler.

907. bölümle ilgili değişiklik önergesinin kabul edilmesi sonucunda bağımsızlığını yeni kazanan ve büyük sıkıntılarla karşı karşıya gelen Azerbaycan Cumhuriyeti sekiz sene boyunca ABD yardımından yoksun bırakılmıştır. Azerbaycan'a gelen ABD yardımları farklı sivil toplum kuruluşlarının aracılığıyla yapılmıştır. Ermenistan'a yapılan yardımla karşılaştırıldığında bu, çok sınırlı düzeydeydi.

1993 yılında Haydar Aliyev'in iktidara gelmesi, 1994 yılında ise ABD petrol şirketleri ile petrol anlaşmalarının imzalanmasının ardından 907. bölümle ilgili değişiklik önergesine yönelik çalışmalar yoğunluk kazanmıştır.

1996 yılı Ocak ayında ABD Kongresi Wilson önergesi isimli yasayı onaylamıştır. Demokrat Kongre üyesi Charles Wilson'un ismini taşıyan değişiklik önergesi sivil toplum kuruluşları düzeyinde Azerbaycan'a yapılan yardımın yeterli olmadığı kanaatine varacağı takdirde ABD Başkanı'na doğrudan yardım yetkisi tanıyordu. Buna rağmen ABD'nin mali yardım konusunda Azerbaycan'a yönelik ayrımcılığı sürmüştür.

Aynı yıl Eylül ayında Azerbaycan yönetimi, ABD Başkanı ve Dışişleri Bakanlığı'nın baskıları sonucunda Kongrenin Azerbaycan'a yönelik daha bir karar alması önlenmiştir. Demokrat Partili Senatör John Porter'in önerisi üzerine hazırlandığı için "Porter ilavesi" diye isimlendirilen şu yasa tasarısında 1997 yılı için Azerbaycan'a yardım öngörülse de, bu önergede Dağlık Karabağ ayrı, bağımsız bir taraf olarak belirtiliyordu. Yasa yürürlüğe gireceği takdirde Ermenistan ile ihtlaf içinde bulunan Azerbaycan'ın toprak bütünlüğü konusunda ABD Kongresinin kuşku duyması tehlikesine neden olacaktı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev o dönemde ABD'nin Azerbaycan Büyükelçisi Richard Kauzlarich'i çağırarak bu konudan dolayı ciddi endişe duyduğunu belirtmiştir. Bu değişiklik önergesinin zararlı yönleri ABD siyasi çevrelerince de onaylanmıştır. (http://www.centerforsecuritypolicy.org/). ABD Başkanı'nın temsilcileri de bu tasarıya karşı itirazda bulunmuşlar. Sonuçta Porter önerisinde değişiklik yapılarak Dağlık Karabağ'ı Azerbaycan'dan ayrı, bağımsız bir bölge olarak gösteren ifade yeniden düzenlenmiştir. "Dağlık Karabağ da dahil olmak üzere Azerbaycan'a yardım" şeklinde değiştirilmiştir. (Fariz Rzayev, 907-ya popravka: istoriya i perspektivi. http://www.karabakh-doc.azerall.info/)

27 Temmuz-7 Ağustos 1997 tarihleri arasında resmi ziyaret için ABD'de bulunan Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev Başkan Clinton ve ABD Kongre üyeleri ile yaptığı görüşmelerde ABD-Azerbaycan ilişkilerine büyük zarar veren 907.bölümle ilgili değişiklik önergesinin kaldırılmasının gerekliliğini onların dikkatine sunmuştur.

1 Ağustos 1997 tarihinde Haydar Aliyev ile görüşmesi sırasında Bill Clinton ABD Kongresi'nin 907. bölümle ilgili tutumunu tekrar gözden geçireceğini belirtmiştir. O, önce Azerbaycan'a yardımların yapılacağını, daha sonra aynı önergenin tamamen kaldırılacağını söylemiştir. (Together Towards the New Century, official visit of Heydar Aliyev, The President of Azerbaijan to the US, 27 July - 7 August 1997, p. 13)

ABD Kongresi Senato Başkanı Newt Gingrich de Haydar Aliyev'e 907. bölümle ilgili önergenin kısa sürede kaldırılmasının gerekliliğini vurgulamıştır. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Senato Dış İlişkiler Komitesi üyesi senatörlerle görüşmesinde de aynı konuyu gündeme getirmiştir. O, bu görüşmeye katılan, Ermeni lobisinin önde gelen isimlerinden biri olduğu bildirilen Frank Pallone'nin Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığına olanak tanıyan yasanın bulunduğu yönündeki görüşünün yanlış olduğunu belirtmiştir. Haydar Aliyev senatörlere Dağlık Karabağ'ın 1923 yılında Azerbaycan'ın sınırları içinde özerk il olarak kurulduğunu söylemiştir.

Azerbaycan Devlet Başkanı'nın Temsilciler Meclisi'nde yaptığı görüşmelerde de ABD kongre üyeleri 907. bölümle ilgili önergeye karşı olduklarını bir kez daha vurguladılar.

ABD Ermeni toplumu ve lobisinin direnişi sonucunda aynı yasanın tamamen kalkmasını sağlamak mümkün olmasa da, 1997-2000 yılları arasında ABD Azerbaycan'a sınırlı düzeyde olsa bile çeşitli yardımlarda bulunmuştur.

Şubat 2000'de Haydar Aliyev'in ABD gezisi sırasında Savunma Bakanı William Cohen ile yapılan görüşmede 907.bölümle ilgili değişiklik önergesinin bilhassa önlediği askeri işbirliği konuları masaya yatırılmıştır. Cohen önergenin bulunmasına rağmen güvenlik alanında ilişkilerin güçlendirilmesine fırsat tanınması için kongrede konuyu gündeme taşıyacağını belirtmiştir. (Azerbaijan-USA, On the Road of Friendship and Partnership, Business Visit of The President of The Republic of Azerbaijan Heydar Aliyev to USA, February 12-28, Baku-2000, p. 32)

1997-2000 yılları arasında Clinton yönetimi 907. bölümle ilgili önergenin Kongre tarafından kaldırılması için gayret göstermiştir. ABD Ermenilerinin iki temel örgütü - Amerika Ermeni Asamblesi ve Amerika Ulusal Ermeni Komitesi de 907. bölümle ilgili önerge konusunda farklı görüşlerde olmuşlar. Asamble önerge ABD'nin Ermenistan'a askeri yardımını engellediği için onun kaldırılmasından yana olsa da, Komite buna karşı çıkmıştır.(http://www.jamestown.org/)

11 Eylül 2001 olaylarının ardından 907. bölümle ilgili önergenin geçici olarak yürürlüğünün durdurulması fırsatı oluştu. Azerbaycan antiterör koalisyonuna katıldı ve ABD'nin Afganistan'da yaptığı askeri operasyonlar için kendi hava sahasını ABD uçaklarına açmak suretiyle yardım etti. Böylece ABD Başkanı George Bush Ocak 2002'de 907.bölümle ilgili önergenin geçici olarak yürürlükten kalkması yönünde karar aldı.

2003-2004 yılları arasında da aynı adım atıldı. ABD Başkanı'nın talimatlarında antiterör koalisyonunun etkinliğinin artırılması amacıyla Azerbaycan sınırlarının güvenliğinin sağlanmasının gerekliliği belirtilmiştir. (http://www.state.gov/)

Özgürlükleri Destekleme Yasası çerçevesinde 1992-2005 yılları arasında ABD Ermenistan'a 1.6 milyar dolar, Azebaycan'a ise 600 milyon dolar değerinde yardım etmiştir. ABD'nin 2006 yılı için Azerbaycan'a tahsis ettiği kaynak 48, Ermenistan'a tahsis ettiği kaynak ise 82 milyon dolar teşkil etmiştir. (http://www.fpc.state.gov/)

Azerbaycan tarafı 907.bölümle ilgili önergenin tamamen kaldırılmaması, sadece geçici olarak yürürlüğünün durdurulmasını pek yeterli bir adım olarak değerlendirmemektedir. Haydar Aliyev ABD Büyükelçisi Ricahrd Kauzlarich ile görüşmesinde bu önergenin manevi açıdan daha fazla önem taşıdığını belirtmiştir.

Haydar Aliyev

Tarihi vesika 22 Kasım 2006 yılında düzenlenmiştir

Hiç yorum yok: